“Now Panic and Freak Out”? Απλά αστειεύομαι…
Αν και το όνομά της θα μπορούσε εύκολα να παραπέμπει σε χολυγουντιανή ταινία τρόμου, η ευλογιά των πιθήκων δεν χρειάζεται, με τα μέχρι σήμερα δεδομένα, να μας αγχώνει.
Η ευλογιά των πιθήκων (monkeypox) αποτελεί ιογενή λοίμωξη που οδηγεί στην εκδήλωση εξανθηματικής νόσου. Αν και η εικόνα των εξανθημάτων προσομοιάζει αυτή της ευλογιάς, η μεταδοτικότητα αλλά η θνητότητα της νόσου είναι σημαντικά χαμηλότερες από αυτήν.
Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων απομονώθηκε στα τέλη της δεκαετίας τους 1950. Πρόκειται για orthopoxvirus που ανήκει στο ίδιο γένος με τους ιούς της ευλογιάς και της δαμαλίτιδας (ευλογιάς των βοοειδών).
Αν και πιστεύεται ότι ο ιός προσβάλει τον άνθρωπο εδώ και χιλιάδες χρόνια στην περιοχή της υποσαχάριας Αφρικής, άρχισε να αναγνωρίζεται ως παθογόνος για τον άνθρωπο στις αρχές της δεκαετίας του 1970.
Η μετάδοση της νόσου συμβαίνει κατά κανόνα μέσω δαγκώματος ή επαφής με τα σωματικά υγρά μολυσμένου ζώου (όπως για παράδειγμα πιθήκου ή τρωκτικού).
Η μεταδοτικότητα της νόσου από άνθρωπο σε άνθρωπο είναι εξαιρετικά χαμηλή. Ο ιός μεταδίδεται μέσω μεγάλων σταγονιδίων του αναπνευστικού ή μέσω επαφής με τα δερματικά εξανθήματα ή το έκκριμά τους. Όσον αφορά στη μετάδοση μέσω του αναπνευστικού, υπολογίζεται ότι για τη μετάδοση της νόσου θα χρειαστεί η παραμονή σε μικρή απόσταση (κάτω των 2 μέτρων), πρόσωπο με πρόσωπο με τον ασθενή και χωρίς προστατευτικό εξοπλισμό (μάσκα), για περισσότερο από 3 ώρες για να συμβεί. Για της πρόσφατη εμφάνιση κρουσμάτων στην Ευρώπη προς το παρόν ενοχοποιείται η άμεση επαφή, μέσω σεξουαλικής επαφής.
Επιδημίες οφειλόμενες στον ιό της ευλογιάς των πιθήκων έχουν εμφανιστεί κατά το πρόσφατο παρελθόν. Σημαντικός αριθμός κρουσμάτων έχουν αναφερθεί στην Αφρική κατά τα έτη 1996-1998, ακολούθως κατά τα έτη 2005-2007 στο Κογκό, από το 2017 και έπειτα στη Νιγηρία. Στο Δυτικό κόσμο σημαντική κρίνεται η επιδημία του 2003 στις ΗΠΑ (71 περιπτώσεις σε 6 διαφορετικές πολιτείες). Κατά τη διάρκεια του Μαΐου 2022 αριθμός κρουσμάτων έχει αναφερθεί σε ΗΠΑ, Καναδά, Αυστραλία και σε Ευρωπαϊκές χώρες (επιβεβαιωμένα κρούσματα αναφέρονται σε Ηνωμένο Βασίλειο, Πορτογαλία, Ισπανία και αλλού).
Ο εκτιμώμενος χρόνος επώασης της νόσου είναι 9 έως 13 ημέρες. Κατά κανόνα η νόσος παραμένει ασυμπωματική. Κατά την εκδήλωσή της είναι δυνατό να προκαλέσει πυρετό (προηγείται του εξανθήματος και διαρκεί 8 περίπου ημέρες), ρίγη, πονοκέφαλο, μυαλγίες, λεμφαδενοπάθεια και χαρακτηριστικό εξάνθημα. Το εξάνθημα, όμοιο με αυτό της ευλογιάς, μπορεί να προσβάλει και βλεννογόνους εκθύεται περίπου για 12 ημέρες και εξελίσσεται σε χρονικό διάστημα 2 έως 4 εβδομάδων.
Αν και η υποψία της νόσου βασίζεται σε κλινικά κριτήρια, η διάγνωση της νόσου επιβεβαιώνεται με εργαστηριακές τεχνικές (με τη χρήση ηλεκτρονικού μικροσκοπίου, PCR, απομόνωσης του ιού σε κυτταρικές καλλιέργειες ή εντοπισμό αντισωμάτων κατά της νόσου στο αίμα του ασθενούς).
Κατά κανόνα η ευλογιά των πιθήκων παραμένει ασυμπτωματική ή με ήπια συμπτωματολογία. Για τις σοβαρότερες περιπτώσεις οι ασθενείς λαμβάνουν υποστηρικτική αγωγή αλλά και ειδική αντιϊκή θεραπεία. Αν και η αναφερόμενη από τις μελέτες στην κεντρική Αφρική θνητότητα υπολογίζεται σε 10%, με τους θανάτους να συμβαίνουν κατά κανόνα κατά τη δεύτερη εβδομάδα της νόσησης, τα ποσοστά είναι εξαιρετικά καλύτερα από τα στοιχεία στο δυτικό κόσμο, χωρίς να αναφέρονται για παράδειγμα θάνατοι κατά την έξαρση κρουσμάτων στις ΗΠΑ. Είναι πιθανό η παραπάνω διαφορά να οφείλεται στη συννοσηρότητα με άλλα ασθένειες στην Αφρικανική ήπειρο.
Τα μέχρι σήμερα δεδομένα υποστηρίζουν ότι ο εμβολιασμός κατά της ευλογιάς προλαμβάνει τη νόσο και προστατεύει από την εκδήλωσή της. Στο σημείο αυτό αναφέρουμε ότι η παραγωγή του εμβολίου κατά της ευλογιάς έχει διακοπεί από το 1980, οπότε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ανακοίνωσε την εξάλειψη της ευλογιάς. Απόθεμα δόσεων παραμένει διαθέσιμο για χρήση σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Σε περίπτωση έκθεσης στη νόσο έχει προταθεί ο κατά της ευλογιάς εμβολιασμός εντός τετραημέρου σε επιλεγμένους ασθενείς, ή η χορήγηση ειδικής άνοσης σφαιρίνης σε άτομα σε ανοσοκαταστολή, στα οποία ο εμβολιασμός αποτελεί αντένδειξη.
Η τήρηση των βασικών κανόνων ατομικής προστασίας αποτελεί βασικό και επαρκές μέτρο για την πρόληψη της νόσου.
