Οι ψυχικές διαταραχές αποτελούν βασικό και με παγκόσμια επίδραση πρόβλημα υγείας με σημαντικές προσωπικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Αν και, κατά κανόνα, η εστίαση γίνεται στον ίδιο τον ασθενή, είναι σαφές ότι οι επιπτώσεις της νόσου επεκτείνονται και επηρεάζουν τα μέλη του οικογενειακού του περιβάλλοντος. Παράλληλα υπάρχουν εμπειρικά δεδομένα για επέκταση των επιπτώσεων στα ευρύτερο κοινωνικό σύνολο που συμμετέχει ο πάσχων. Η πιθανότητα μεταδοτικότητας των ψυχικών νοσημάτων γίνεται ιδιαίτερα σημαντική κατά την παιδική και εφηβική ηλικία που αποτελούν κομβικές αναπτυξιακές περιόδους για την εκδήλωση ψυχικών διαταραχών.
Είναι λοιπόν οι ψυχικές διαταραχές μεταδοτικές; Θα μπορούσε η ψυχική νόσος ενός μαθητή να επηρεάσει τους συμμαθητές του; Με το ερώτημα αυτό ασχολείται πρόσφατα δημοσιευμένη μελέτη (Alho J, Gutvilig M, Niemi R, et al. Transmission of Mental Disorders in Adolescent Peer Networks. JAMA Psychiatry. Published online May 22, 2024. doi:10.1001/jamapsychiatry.2024.1126).
Στα πλαίσια της έρευνας, η οποία διενεργήθηκε στη Φινλανδία, περισσότεροι από 700.000 έφηβοι,και των δυο φύλων, παρακολουθήθηκαν για εκδήλωση ψυχικής νόσου. Τα άτομα που συμμετείχαν στη μελέτη, ήταν γεννημένα από το 1985 έως και το 1997 και παρακολουθήθηκαν από την ηλικία των 16 ετών και μέχρι το τέλος του 2019.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, η παρουσία ασθενούς με διάγνωση ψυχικής νόσου στη σχολική τάξη φάνηκε να αυξάνει την πιθανότητα εμφάνισης ψυχικής νόσου σε συμμαθητές/ τριες, ενώ η παρουσία περισσότερων από έναν ασθενών ανέβαζε την πιθανότητα εμφάνισης νόσου σε 5%.
Μάλιστα σημειώνεται ότι η πιθανότητα διάγνωσης ήταν μεγαλύτερη (σε επίπεδο 13%) για τον πρώτο χρόνο από τη συνύπαρξη με τον/ την ασθενή και ιδιαίτερα όσον αφορά σε διαταραχές διατροφής, άγχους ή συναισθηματικές διαταραχές.
Αν και περαιτέρω μελέτη χρειάζεται ώστε να αποσαφηνιστούν οι ακριβείς μηχανισμοί πίσω από το φαινόμενο, οι ερευνητές προτείνουν:
⁃ Σε κάποιο βαθμό, επισημαίνουν, δεν αφορά σε μετάδοση αλλά μάλλον σε ευαισθητοποίηση στην αναγνώριση των ψυχικών νοσημάτων. Η επαφή με άτομα που έχουν επίσημα διαγνωστεί με ψυχική νόσο λειτουργεί εκπαιδευτικά. Οδηγεί το κοινό στην αποδοχή της ψυχικής νόσου ως κατάστασης. Βελτιώνει τη αναγνώριση και αποδοχή της ψυχικής νόσου ώστε ο ασθενής να αναζητήσει εκτίμηση, διάγνωση, θεραπεία.
⁃ Σε άλλες περιπτώσεις όμως μιλάμε καθαρά για μετάδοση της ψυχικής νόσου. Τυπικό παράδειγμα αποτελούν οι περιπτώσεις διαταραχών σίτισης. Τα κοινωνικά πρότυπα που διαμορφώνονται από τους συνομηλίκους επηρεάζουν ιδιαίτερα τους εφήβους και είναι πιθανό να οδηγήσουν σε σχετικές διαταραχές, τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η νευρογενής ανορεξία.
⁃ Σε περιπτώσεις όπως το άγχος ή η κατάθλιψη, η απευθείας μετάδοση στον περίγυρο είναι δυνατή. Η παρατεινόμενη επαφή στα πλαίσια διαπροσωπικής σχέσης με καταθλιπτικό ασθενή, μπορεί να επηρεάσει και να οδηγήσει σταδιακά σε ανάπτυξη καταθλιπτικής συμπτωματολογίας.
Η περαιτέρω αναγνώριση και μελέτη του φαινομένου, εκτιμάται ότι θα βοηθήσει στο μέλλον σε ανάπτυξη βελτιωμένων διαδικασιών έγκαιρης διάγνωσης και παρέμβασης.
